Od 2018 r. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział w Czersku realizuje bardzo ważny, wieloetapowy projekt, którego celem jest przetłumaczenie z łaciny na język polski, opracowanie i opublikowanie najstarszych "Ksiąg Metrykalnych Ziemi Czerskiej", która stanowiła jednostkę terytorialno-administracyjną funkcjonującą od czasów Księstwa Mazowieckiego aż po rozbiory I Rzeczypospolitej. Obejmowała ona tereny południowego i południowo wschodniego Mazowsza, po obydwu stronach Wisły, w ówczesnych powiatach: czerskim, grójeckim, wareckim i garwolińskim.

Ten rozległy obszar, w znacznej mierze związany z regionem nadwiślańskiego Urzecza, stał się w ostatnich latach przedmiotem naukowego zainteresowania czerskiego oddziału TOnZ ze względu na liczne powiązania historyczne i genealogiczne.

Wyjątkowa okładka ze żmijem (smokiem) czerskim

W ramach projektu udało się już opublikować trzy tomy serii dotyczące metryk chrztów, małżeństw i zgonów dwóch parafii: Nowa Jerozolima (obecna Góra Kalwaria) oraz Glinianka. W sobotę 22 marca 2025 r. odbyła się premiera kolejnego, IV tomu serii, czyli „Księgi chrztów parafii Czersk 1680-1732”.  

Twórcami Księgi są dwaj członkowie Towarzystwa, znakomity łacinnik Jacek Ducki oraz regionalista i Prezes TOnZ Czersk dr Piotr Rytko.

Księga liczy 363 strony, zawiera 1269, przetłumaczonych z języka łacińskiego na język polski, metryk opisujących łącznie 1290 chrztów, liczne ryciny, rozdział dotyczący historii czerskiej parafii, kościołów i archidiakonatu, archiwalne mapy, plany i dokumenty, a także współczesne fotografie. W metrykach wymienione zostały miejscowości należące do czerskiej parafii takie jak: Brzumin, Coniew, Czersk, Królewski Las, Linin, Pęcław, Potycz oraz Tatary. Są także wskazania na nadwiślański Przewóz, Czersk Poświętne, Czersk Wójtostwo czy też Młyn Czerski oraz miejscowości leżące już poza granicami parafii. Co istotne, Księga zawiera również indeks, dzięki któremu łatwo będzie można odszukiwać osoby, które zostały zapisane w metrykach. Warto także zwrócić uwagę na wyjątkową okładkę Księgi z naniesionym symbolem Księstwa Czerskiego, czyli żmijem (smokiem) czerskim.  

Zarys historii czerskiej parafii, archidiakonatu i licznych kościołów w Czersku

W zespole redakcyjnym książki, poza twórcami Jacek Ducki i dr Piotr Rytko, znaleźli się Tomasz Szmit, odpowiedzialny za opracowanie graficzne i skład, Paweł Tabor, zajmujący się opracowaniem graficznym rycin, Izabella Zajączkowska odpowiedzialna za korektę. Zespół wspierali w zakresie konsultacji historycznych: Ewa Bagieńska, dr Włodzimierz Bagieński, dr Mariusz Rombel, Patryk Zduńczyk i Joanna Zwolińska.

Księga została wydana dzięki wsparciu Samorządu Województwa Mazowieckiego. W trakcie premiery reprezentant Urzędu Marszałkowskiego pan Tomasz Rosłonek odczytał list gratulacyjny od pani Marszałek Anna Katarzyna Brzezińska oraz przekazał pozdrowienia od Marszałka pana Adam Struzik.

Samorząd Województwa Mazowieckiego to prawdziwy mecenas kultury na Mazowszu, towarzyszy nam przy realizacji tego ważnego projektu od samego początku. Mamy nadzieję również na dalszą współpracę. Trzeba też podkreślić, że książka została wydana, dzięki dużemu zaangażowaniu finansowemu Towarzystwa. Bez tego wsparcia publikacja książki byłaby niemożliwa.

Podczas spotkania premierowego dr Piotr Rytko w oparciu o prezentację multimedialną przedstawił zarys historii czerskiej parafii, archidiakonatu i licznych kościołów w Czersku. W czasie dyskusji prowadzonej przez Izabellę Zajączkowską, autorzy opowiadali o szczegółach związanych z opracowaniem samej księgi. Jacek Ducki zwracał uwagę na jej wyjątkowość i cechy wyróżniające ją od innych ksiąg metrykalnych na ziemi czerskiej.

Spotkanie przyciągnęło bardzo liczną grupę czytelników i miłośników historii Czerska. Swoim śpiewem uświetniła je pani Małgorzata Charko. Z kolei Katarzyna Rytko przygotowała przysmaki kuchni nadwiślańskiego Urzecza, m.in. warkocz drożdżowy z syropem z buraka cukrowego. To była przepyszna forma poznawania kulinarnego dziedzictwa ziemi czerskiej. Premierze towarzyszyła także wystawa opracowana przez Patryka Zduńczyka dotycząca historii Czerska. Zaprezentowano także niezwykłe eksponaty ze zbiorów TOnZ, m.in. wręgę z wiślanej łodzi.

Optymistyczne informacje w sprawie utworzenia Muzeum Szkuty w Czersku

Dyrektor PMA dr Wojciech Brzeziński podczas nieplanowanego wystąpienia przekazał bardzo optymistyczne informacje dotyczące konserwacji Szkuty Czerskiej i planów tworzenia Muzeum Szkuty w Czersku. Jego słowa dają nam nadzieję, że za kilka lat powstanie wreszcie wymarzone muzeum i szkuta powróci po konserwacji do miejsca odnalezienia.

- Cieszę się, że premiera "Księgi chrztów parafii Czersk 1680-1732" odbiła się szerokim echem, a wydarzenie przyciągnęło uwagę wielu osób. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział w Czersku dysponuje skromnym budżetem, ale dzięki zaangażowaniu pasjonatów historii, ziemi czerskiej i nadwiślańskiego Urzecza, tworzymy ciekawe kulturalne wydarzenia. Tak jak wspomniałem na premierze, brakuje placówki naukowej, która mogłaby wspierać nasze działania. Mam nadzieję, że Muzeum Szkuty Czerskiej wypełni  tę lukę już wkrótce - podsumował w mediach społecznościowych dr Piotr Rytko.